Merhaba dostlar.

Finansal okur yazarlığa katkı sağlaması ve borsa ile yeni tanışan benim gibi küçük ve gariban yatırımcılarla öğrendiğim bilgileri paylaşmak bakımından yeni bir proje olarak burada bütün bilgilerimi, çalışmalarımı, makalelerimi, notlarımı paylaşmaya karar vermiştim.

Bu proje kapsamında;

“Bilanço Analizi”  

“Gelir Tablosu Eğitim Analizi” 

“Nakit Akış Tabloları Analizi”

“Eğitim ve Temel Analiz”

“Temettü ve Yatırım Stratejisi”

“Yatırımcı Psikolojisi”

“Şirket Analizleri”

“Portföyüm”

Başlıkları altında çeşitli çalışmalar, yazılar yayımladım. Bu yazımızda da Faaliyet Etkinlik Analizini kaleme alacağız.

Şunu da belirtmek isterim ki; buradaki yazılar benim kendime notlarımdır. Ben hoca veya uzman değilim, öğrenmeye çalışan bir öğrenciyim, yanlışlarım olabilir. Son olarak ise burada hisse hakkında yapılan tüm yorumlar eğitim amaçlıdır yatırım tavsiyesi içermemektedir. Not olarak şunu da ifade etmeliyim.;bu yazımızda rahmetli Yaşar Erdinç Hoca’mızın eğitiminden aldığım notları derleyeceğim.

Hadi başlayalım;

Faaliyet Etkinlik Analizi

Evet, faaliyet etkinlik analizine geldik. Önceki yazılarımızda bilanço, gelir tablosu, nakit akış tablosu konularını kaleme almıştık. Bu yazımızda da Fast Web Mali Analiz Pro üzerinden grafikler ile faaliyet etkinlik analizlerini inceleyeceğiz.

Faaliyet Etkinlik Nedir?

Bir şirket çalışır, üretir, satış yapar ve dönem sonunda bilançosundaki net dönem kârını artırmaya çalışır. Ama bir deyim vardır: “Sürümden Kazanmak.” İki tane işletme düşünün. Konuyu basitleştirelim.

İki tane karşı karşıya olan bakkal dükkanı olduğunu düşünün. Aynı ürünleri satıyorlar, aynı metrekare dükkana, aynı genel giderlere sahipler. Ve bir tanesi sahip olduğu varlıklarla yılda diyelim ki 400 bin liralık satış yapıyor. Diğeri ise 700 bin liralık satış yapıyor. İşte, hangi bakkal daha faaliyet etkindir? dersek. Aynı toplam varlığı kullanarak daha fazla ürün satışı yapan daha çok faaliyet etkin bir firmadır.

Bu faaliyet etkinliği konusunda önemli olan noktalardan birisi şu: Bir bakkal için şunu söyleyebiliriz diyebiliriz ki; 400 bin liralık satış yapan bakkal belki biraz daha yüksek fiyat uyguluyor, biraz daha kâr marjı yüksek olabilir. Diğer bakkal daha ucuza satıyor olabilir, ama aynı ürünler ile 700 bin liralık satış yapıyor. Sonuçta kâr ile ilgilenmiyoruz. Kâr kısmı faaliyet etkinliğine girmiyor. Ne giriyor peki? Sahip olduğumuz üretim, makine, teçhizat, fabrikayla bu toplam varlığımızla ne kadar ciro yaratabiliyoruz? Bu bizim için çok önemli oluyor. İşte faaliyet etkinlik analizi bölümünde bir firmanın ki, burada önemli bir nokta daha var, o da şu: Üretim yapan veya ticaret yapan firmalarda bu analiz çok daha önemli. Yoksa bir yatırım ortaklığında faaliyet etkinliğinin bir analizi yoktur. Çünkü yatırım ortaklığı herhangi bir fiziki üretim al-sat yapmaz. Ne yapar? O tamamen bireylerin yatırmış oldukları paraları, menkul kıymetlere yatırır ve oradan kâr etmeye çalışır. Dolayısıyla orada bir stok kavramı yoktur. Ama bir bakkal dükkanı satış yapmak için ürünler alır ve stok tutar. Bu aldığı ürünleri ne kadar çok satıp, ne kadar çok stoklarını çeviriyorsa o kadar faaliyet etkin olacaktır.

Stok Devir Hızı

Öncelikle stok devir hızı ile başlayalım. Stok devir hızı Nedir?

Stok devir hızından bahsedeyim, Stok devir hızı bir firmanın bir yıl içerisinde stoklarını kaç kere çevirdiğini, kaç kere döndürdüğünü gösterir. Örneğin bir firmanın satış maliyeti diyelim ki, yıllık satış maliyeti 100 milyon TL olsun. Bu firmanın da eğer o yıl içerisindeki ortalama stokları 20 milyon TL ise dolayısıyla 100 milyonluk satış maliyeti yapmış, stoklarını 5 kere döndürmüş demektir. 100 milyonu 20 milyona böldüğünüzde 5 kere döndürmüş anlamı çıkar.

Eğer bir başka firma 200 milyon lira satış maliyeti yapmış ve bununda stokları ortalama olarak 20 milyon ise bu da stoklarını 10 kere çevirmiş demektir. Çok daha faaliyet etkin bir firmadır yani. Stok devir hızı dediğimiz şey bir yıl içerisinde firma stoklarını kaç kere çeviriyor buna bakıyoruz. Bunun formülü de toplam yıllık satış maliyeti rakamını neye bölmüş olacağız? Ortalama stok rakamına. Peki ortalama stok rakamını nasıl bulacağız?

Biliyorsunuz bilançolarda dönem sonunda, mesela bir yıl bittiği sırada stoklar sıfırlanmaz. Örneğin 31 Aralık günü itibari ile yıl biter, ama elinizde stok vardır. Dolayısıyla 1 Ocak günü başladığınızda 31 Aralıktaki stoklarla başlarsınız. İşte bir firmanın stok devir hızını bulurken ne yapacaksınız? Yıl başında stoklar ne kadardı? Atıyorum yıl başında stoklar 10 milyondu. Yıl sonunda stoklar ne kadar? Diyelim ki 20 milyon stoklar. Dolayısıyla 10 ile 20 milyonu topladığınızda ve ikiye böldüğünüzde ortalama stok çıkacaktır. Demek ki 15 milyon liralık stok taşımış firma diyorsunuz. Bu stoklar neler olabilir? Hammadde stokları olabilir, yarı mamul stokları olabilir veya mamul stokları olabilir. Yani ürettiğiniz mal depoda duruyorsa o mamul stoktur. Yarı mamul, örneğin ayakkabı üretiyorsunuz. Eğer ayakkabı bağı satın almışsınız yarı mamul stokudur. Deri mamul almışsanız bu da hammadde stokudur.

Bakın burada örnek olması için Şişecam’ın stok devir hızına bakalım.

Stok devir hızı Şişecam için 2021/12 döneminde 3.64 müş. 60 bilanço dönemi geriye gidip grafik oluşturduğumuzda, yani 2007/3 birinci çeyreğinden itibaren baktığımızda 2007/3 döneminde Şişe’nin stok devir hızı 3.58 imiş. O dönemde cam sektörünün stok devir hızı 3.92 imiş. Sektörüne göre aşağıda kalmış. Yani cam sektöründe 3.92 olan stok devir hızına karşılık 3.58 oranı ile düşük bir orana sahipmiş 2007 birinci çeyreğinde. Şişecam yılda 3.58 kere stoklarını çevirirken cam sektörü 3.92 kere stoklarını çeviriyormuş. Daha sonra dönemsel olarak baktığımızda ekonominin yavaşladığı dönemlerde 2008 krizi gibi, 2020 pandemi krizi gibi dönemlerde ekonominin küçülmesi ile beraber şirketin stok devir hızı da buna paralel olarak etkilenmiş görünüyor. Daha sonra 2020 sonunda Şişecam’ın Türkiye’deki büyük birleşmesinden sonra Türkiye’de cam sektörünü tek başına domine eder hale gelmiş. Ve son olarak 3.64 ile tarihsel grafiğine göre stok devir hızı ortalamalarda seyrediyor. Stok devir hızı ne kadar yüksek olursa şirket o kadar çok çalışıyor o kadar çok satış ve ciro yapıyor demektir. Bir firmanın satışları sürekli artıyorsa ve stoklar daha az artıyorsa böyle bir durumda stok devir hızı yükseliyor.

Stok Devir Süresi Nedir?

Stok devir süresi bir stoğu kaç günde çıkartıyoruz? Yani bir firmanın hammadde girişinden itibaren müşteriye bunun paketlenip gönderildiği süreden bahsediyoruz.

Diyelim ki deri geldi ayakkabı fabrikasına ve bu deri atıyorum 1 Mart tarihinde giriş yaptı. Daha sonra işlendi yarı mamul kullanıldı ve 1 Mayıs tarihinde de ayakkabı üretim süreci bitti ve satıldı. Yani faturası kesildi ve gönderildi. Böyle bir durumda 1 Mart ile 1 Mayıs arasında demek ki iki ay bir süre geçti. İşte stok devir hızından biz stok devir süresini buluyoruz. Mesela bir firmayı düşünün ki bu firma stoklarını 2 kere çevirebiliyor. Yani 5 kere değil de 2 kere çeviriyor. Bir yılda normalde 365 gün var ama biz hesaplamalarda 360 gün alıyoruz. Bütün finans sektöründe yıl hep 360 gün alınır ki, bir firma stoklarını yılda 2 kere çeviriyorsa bu nedir? 180 günde bir stoklarını eritip çeviriyor anlamına geliyor. Bu durumda da stok devir hızı 2 demektir.

Stok devir süresini bulurken biz 360’ı stok devir hızına bölüyoruz. Hani Şişecam, örneğin yukarıda 2007 birinci çeyrekte 3.58 kere stoklarını çevirirken cam sektörü 3.92 kere çeviriyormuş. Şişecam’ın stok devir süresini bulmak için 360/3.58 yaptığımızda stok devir süresini buluyoruz. Nitekim Şişecam’ın devir süresi 360’a bölersek 3.58’e 100,55 gün yapıyormuş. Yani cam ve diğer ürünlerin hammaddesi girdiği anda işleniyor depoya konuyor satış yapılıp fabrikadan çıktığı ana kadar ortalama olarak 101 gün geçiyor. Ve bu 101 güne karşılık o dönemde cam sektöründe devir süresi 94,66 günmüş. dolayısıyla stok devir hızı ne kadar yüksekse stok devir süresi de o kadar düşüktür. Ve stok devir süresinin her zaman daha düşük olmasını istiyoruz.

Evet, bu bölümde stok devir hızı ve stok devir sürelerini gördük. Faaliyet etkinlik oranlarında, diğer bir sonraki yazımızda alacak devir hızı ve alacak tahsil süresi olacak.

Yukarıda da söylediğim gibi grafikte geçmiş dönemlere gittiğimizde örneğin 60 bilanço dönemi geriye gittiğimiz de 2007 birinci çeyrekten itibaren baktığımızda stok devir hızı ve stok devir sürelerinin nasıl değiştiğini zaman içerisinde çok daha uzun bir perspektifte farklı dönemlerde görüyoruz.

Örneğin, 2008 krizi sırasında stok devir hızı düşmüş. Daha az stok devir hızı üretmiş. 2009’da ekonomiler dibe vurduğunda stok devir hızı da iyice düşmüş. Ekonomiler hızlandığında devir hızı yükselmiş. Nitekim 2013 zor bir yıldı ve bu yıl içerisinde yine stokları çevirme hızı, süresi düşmüş. Dikkat ederseniz Şişecam’ın böyle bir önemli dalgalanma yaptığını görüyoruz. Stok devir süreleri 88 güne düştüğü gibi 124 günlere çıktığı zamanlarda oluyormuş ve bu sayede biz ekonominin zor geçtiği dönemlerde makroekonomik koşulların şirketin satışlarını nasıl etkilediğini görebiliyoruz. Örneğin 2010-2011 yılında ekonomi çok hızlı büyümüştü ve gecikmeli olarak etkiliyor burada nasıl bir ekonominin stok devir hızları artıyorsa ekonomi büyüyor anlamına gelir.

Örneğin 2017’nin birinci yarısına baktığımızda, son bilanço dönemi 2017/12 dönemi yani Aralık bilançosu dikkat ederseniz stok devir hızları artmış. Bu da ekonominin bir miktar büyüdüğünü gösteriyor. Bu sektörde stok devir hızlarının yükseldiğini gösteriyor ve Şişecam içinse zaten 2016 Haziranından itibaren stok devir hızının yükseldiğini görüyoruz. Bir sonraki bölümde de alacak devir hızı ve alacak tahsil süresini kaleme alacağız.

Okuduğunuz için teşekkür ederim.

Saygılarımla