Bugün ki konumuz kıdem tazminatı; bu konuda teknik konuşmadan en basit şekilde açıklamalar yaparak aklınıza gelebilecek her soruya cevap vermeye çalışacağım.
Öncelikle Kıdem Tazminatı nedir onu açıklayalım; belli koşulların sağlanması halinde işçinin, iş yerinde çalıştığı süre boyunca kazandığı kıdeminin karşılığı olarak ödenen tazminata Kıdem Tazminatı denir. Bu tazminat işçinin iş yerinde geçirdiği süre ölçü alınarak ödenir. Bu tazminat hesaplanırken işçinin son aldığı ücrete; yol, yemek, sosyal yardım (eğitim, konut, yakacak vs.) gibi haklar da ilave edilir, bulunan brüt ücret ile kıdem çarpılır Kıdem Tazminatı bulunur. Kıdem Tazminatı alabilmek için aynı işverene ait iş yerinde en az 1 sene çalışmış olmak gerekir, yani işe girdim 3 ay sonra çıkarıldım Kıdem Tazminatı alabilir miyim sorusunun cevabı ne yazık ki olumsuz, alamazsınız. Buna ek olarak iş sözleşmeniz yazılı ya da sözlü fark etmez ama belirsiz süreli olmalıdır. Belirli süreli sözleşmeyle çalışmalarda kıdem tazminatı alınamaz. Ayrıca kıdem tazminatı almak için ya işveren sizi haksız şekilde işten çıkaracak ya da siz haklı şekilde sözleşmenizi feshedeceksiniz. Önceki yazı da haklı şekilde işten ayrılmayı anlatmıştık dönüp o yazıyı da okumanızı tavsiye ederim. Yine de Kıdem Tazminatı özelinde İşçinin hangi hallerde Kıdem Tazminatına Hak Kazabileceğini sayalım;
– İşçinin alacakların ödenmemesi nedeniyle fesih halinde Kıdem Tazminatına hak kazanır. Özet olarak, işçinin maaşının, fazla mesai alacağının veya diğer herhangi bir alacağının ödenmemesi veya sürekli bir şekilde geç ödenmesi halinde işçi, iş akdini feshederek Kıdem Tazminatına hak kazanır.
– İşverenin işçi aleyhine suç işlemesi halinde Kıdem Tazminatına hak kazanır. İşçi, işveren tarafından hakaret, tehdit, cinsel taciz veya mobbinge maruz bırakılırsa, işçinin aile üyelerinden birine kötü sözler söylenir veya aile bireylerinden biri aleyhine suç işlenirse, iş arkadaşlarından biri bu davranışları sergiler ve işçi önlem alınması için bu durumu işverene bildirmesine rağmen işveren gerekli önlemleri almazsa, iş akdi feshedilerek Kıdem Tazminatına hak kazanılır.
– İşçi sağlık sebebiyle iş sözleşmesini feshetmesi halinde Kıdem Tazminatına hak kazanır. Bu sağlığın iş sebebiyle bozulması gerekir. Yani evde hastalandım, sözleşmeyi feshedebilir miyim sorusunun cevabı olumsuz. Ayrıca belirteyim işçinin Kıdem Tazminatı alabilmesi için sağlık nedenleriyle iş akdini feshettiğini ispatlaması gerekir. İşçi, sağlık nedenleriyle iş akdini feshettiğini ispatlayabilmesi için tam teşekküllü devlet hastanelerinden veya üniversite hastanelerinden sağlık raporu alması önemle tavsiye edilir.
– İşçinin emekli olması halinde, işçi Kıdem Tazminatına hak kazanır.
– İşçi, askerlik ödevini ve hakkını ifa edeceği gerekçesiyle iş akdini feshederse Kıdem Tazminatına hak kazanır.
-İşçinin iş koşullarında esaslı değişiklik yapılması halinde işçi, iş akdini feshederek Kıdem Tazminatına hak kazanır. Esaslı değişikliğe örnek verelim; İş yerinin mevcut yerinden uzak bir yere taşınması, işçi nitelikli bir işte çalışırken düz işçi olarak çalıştırılması, mevcut pozisyonuna göre daha düşük pozisyonlu görevlerde çalıştırılması, çalışma saatlerinin olağan dışı değiştirilmesi vb.
-Kadın işçi, iş akdini evlenme gerekçesiyle feshettiğinde Kıdem Tazminatına hak kazanır. Kadın işçi, evlendiği tarihten başlamak üzere 1 yıl içinde iş akdini feshederse Kıdem Tazminatı alabilir. Evlilikten itibaren 1 yıldan fazla süre geçerse, bu gerekçeyle akit feshedilemez.
-İşçi, sendika yöneticisi olduğu gerekçesiyle iş akdini askıya alabileceği gibi feshederek Kıdem Tazminatı da alabilir
– Parça başı iş yapan işçiye daha az ücret ödeyerek işten ayrılmasını sağlamak için az iş verilmesi halinde işçi, iş akdini feshederek Kıdem Tazminatına hak kazanır.
-İşçinin ölmesi halinde geriye kalan mirasçıları Kıdem Tazminatı talebinde bulunabilirler.
-İşçi işverenden izin almadan veya haklı bir nedene dayanmadan ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki işgünü veya bir ay içinde toplam üç işgünü işine devam etmemesi halinde işveren iş akdini feshedebilir ve işçi Kıdem Tazminatı alamaz.
-İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde kıdemine göre, 6 aylık bir işçiyse bu durumun 2 haftadan fazla sürmesi, 6 ay-1,5 yıl arasında işçiyse 4 haftadan fazla sürmesi, 1,5 yıl- 3 yıl arasında işçiyse 6 haftadan fazla sürmesi, 3 yıldan fazla işçiyse 8 haftadan fazla sürmesi halinde işveren iş akdini haklı nedenle feshedebilir ve işçi Kıdem Tazminatı alamaz.
Son olarak Kıdem Tazminatının nasıl hesaplanacağı üzerinde biraz duralım; Kıdem Tazminatı hesabında esas alınacak ücret, işçinin son brüt ücretidir. Kıdem tazminatına esas alınacak olan ücretin tespitinde 4857 sayılı İş Kanununun 32. maddesinde sözü edilen asıl ücrete ek olarak işçiye sağlanan para veya para ile ölçülebilen menfaatler göz önünde tutulur. Buna göre ikramiye, devamlılık arz eden prim, yakacak yardımı, giyecek yardımı, kira, aydınlatma, servis yardımı, yemek yardımı ve benzeri ödemeler Kıdem Tazminatı hesabında dikkate alınır. İşçiye sağlanan özel … sigortası yardımı ya da hayat sigortası prim ödemeleri de para ile ölçülebilen menfaatler kavramına dahil olup, tazminata esas ücrete eklenmelidir. Satış rakamları ya da başkaca verilere göre hesaplanan prim değişkenlik gösterse de, Kıdem Kazminatı hesabında genişletilmiş ücret kavramı içinde değerlendirilmelidir.
Tazminata esas aylık ücret, saat ücretinin önce yedibuçuk sonra da otuz ile çarpımı sonucu belirlenmelidir. Aksine, aylık ücretin tespitinin işçinin fiilen çalıştığı gün sayısı üzerinden hesaplanması doğru olmaz.
Kıdem tazminatı, zaman aşımı süresi içinde talep edilebilecek bir tazminattır. Kıdem Tazminatı zaman aşımı süresi iş akdinin feshinden itibaren 5 yıldır (4857 sayılı İş Kanunu Ek Madde). (eskiden bu süre 10 yıldı kafalar karışmasın) İşçi 5 yıllık zaman aşımı süresi içinde Kıdem Tazminatı talebiyle iş davası açamadığı takdirde, bir daha bu çalışmasıyla ilgili Kıdem Tazminatı davası açamaz.
-Av. Yunus Emre Yaşar
İlk yorum yapan siz olun